HAKAN BAŞAK
Bir olayı veya durumu kısa ve net kelimelerle anlatmak istiyorsak bunu genellikle atasözleri ve deyimlerle yapıyoruz. Son dönemlerde sosyal medyanın da hayatımıza girmesiyle atasözleri yerini daha çok aforizmalara bıraktı diyebiliriz. Özellikle birilerine mesaj vermek isteyen kişiler sosyal medyada aforizmalara başvuruyor. Daha gizemli ve dikkat çekici oluyor sanırım.
Son dönemin popüler dizilerinden Gibi’de İlkkan (Kıvanç Kılınç) karakteri ise daha çok atasözlerini kullanıyor. Atasözleri aforizmaların aksine kimin söylediği bilinmeyen, toplumların kültürlerine göre şekillenen cümlelerdir. Her ne kadar her toplumun kendi atasözleri olsa da benzerlik gösterdiği durumlar da tabii ki oluyor. Ama hangi toplum kimden etkilenip kendi atasözlerine eklemiş demek pek mümkün değil.
Benim dikkatimi (başka birçok kişinin de çekmiştir muhakkak) “Etliye sütlüye karışmamak” atasözü çekti. Bu atasözü, “Toplum içindeki çeşitli hareketlerden uzak durmak, tartışmalı konulardan kaçınmak” anlamında kullanılır. Anlam olarak çok benzemese de Yahudi inancında et ve süt ürünlerinin aynı anda tüketilmemesine götürdü beni. Peki Yahudiler et ve süt ürünlerini neden birlikte tüketmiyor? Yahudi geleneğine göre bir bakalım.
Yahudi inancında her şey yiyecek olarak tüketilmez. Tora (Tevrat)’da ve diğer Yahudi dini kitaplarında nelerin yenebilecek gıdalar olduğu ve nasıl pişirilmesi gerektiği ayrıntılı bir şekilde açıklanır. Helal ve haram yiyeceklerin ve pişirilme usullerinin tamamına “kaşrut (כשרות)”, helal olarak kabul edilen ve yenilmesinde sakınca görülmeyen gıdalara ise “kaşer/koşer (כשר)” denir.
Yahudiler kaşer/koşer konusunda oldukça titizdir. Bu kurallar arasında dikkat edilenlerden biri de etli ve sütlü yiyeceklerin aynı anda tüketilmemesidir. Yahudiler, Tora’da geçen “Oğlağı anasının sütünde pişirmeyeceksin” (Çıkış 23:19, 34:26, Tesniye 14:21) pasukundan (ayet) dolayı etli ve sütlü yiyecekleri aynı anda yemezler. Hatta bu yasak öyle boyutlardadır ki, et ve süt ürünleri aynı araç-gereçlerde bile pişirilmez. İki gıda için de farklı araç-gereçler kullanılır. Et tüketen bir Yahudinin, ardından sütlü bir gıda tüketebilmesi için birkaç saat beklemesi gerekir (Cemaatlere göre 1 ila 3 saat arasında değişir). Sütlü bir ürün (Peynir hariç) tükettikten sonra ise, ağız su ile çalkalanarak ya da bir parça ekmek yenerek etli ürün tüketilebilir.
Tabii bu durumdan dolayı Yahudiler maalesef yoğurtlu iskender kebap lezzetinden mahrum kalıyor.
